Baton Dezitijatski
Baton Dezitijatski bio je vođa ilirskog plemena Dezitijata i jedan od glavnih predvodnika Velikog ilirskog ustanka (Bellum Batonianum) protiv Rima, koji je trajao od 6. do 9. godine nove ere. Ovaj ustanak, poznat i kao Batonski ustanak, bio je jedan od najvećih izazova s kojima se Rimsko Carstvo suočilo u tom periodu.
Ustanak je počeo zbog velikog pritiska Rimljana na ilirska plemena, uključujući novačenje Ilira u rimske legije i visoke poreze. Pobuna se proširila na široko područje Balkana, uključujući Dalmaciju i Panoniju.
Prema rimskoj istoriji, kada je Baton bio upitan zašto su se Iliri pobunili, odgovorio je: “Vi ste sami krivi, jer ste vukovima povjerili čuvanje ovaca.”
Ova izjava simbolizuje ogorčenje Ilira zbog rimskog ugnjetavanja.
Upoznaj historiju, upoznaj antičku Bosnu
Neispričana priča o Batonu Dezitijatskom
Iliri Dezitijati
Ilirski narod Dezitijati su bili glavni stub Velikog Ilirskog ustanka od 6. do 9. god. n. e.
Njihovo učešće u ustaničkim zbivanjima je bilo usko vezano za samu sudbinu ustanka, od njegovog izbijanja u proljeće 6. god. n. e. (vjerojatno na samom dezitijatskom teritoriju) pa sve do predaje Batona Dezitijatskog u jesen 9. god. n. e.
Inicijator izbijanja ustanka i vrhovni vojskovođa ustaničkih snaga bio je Baton, vojni i politički dužnosnik dezitijatske politike.
Stručno-naučni opis Batona
Vrijeme i mjesto rođenja Batona Dezitijatskog su, na osnovu do danas poznatih podataka iz izvorne građe, nepoznati. Međutim, prof.dr. Salmedin Mesihović ga u svom naučnom radu “Baton Dezitijatski, dezitijatska politija i vizija ustanka” opisuje na slijedeći način:
U toku ustanka 6-9. God. N. e. pojavljuje se kao već izgrađeni dezitijatski politički i vojnički dužnosnik, a na kraju rata ima sina u mladalačkoj dobi. Stoga, možemo pretpostaviti se on u početku ustanka nalazio u svojoj zreloj dobi, sigurno ne mlađi od 35 godina starosti, ali ne i stariji od 45 godina. Baton Dezitijatski se u toku ustanka morao nalaziti u razdoblju svoga života kada je mogao najviše svojim znanjem, iskustvom, aktivnošću i snagom doprinijeti političkim i vojnim poslovima svoje zajednice. On je morao raspolagati i sa dovoljno i životnog iskustva, ali se i nalaziti u životnom dobu koje ne bi bilo otežavajuća okolnost za njegovu iznimnu aktivnost, odlučnost i energičnost koju je ispoljavao u toku ustanka.
Mjesto rođenja Batona
Mjesto rođenja Batona Dezitijatskog nije poznato u historijskim izvorima, ali je poznato da je rođen na prostorima Srednje i Gornje Bosne. Ovo ime je relativno često bilo među Dezitijatima, a historičari su zabilježili trojicu Dezitijata po imenu Baton. Jedan je živio kod Malog Mošunja kod Travnika i sa svojom suprugom je podigao spomenik svome rano umrlom djetetu. U Trijuši kod Zenice je pronađen natpis na kojem je spominje Baton, otac Platora, a na lokalitetu Vina u selu Podgora kod Župče je pronađen sepulkralni spomenik Iljug III, 1591 sa spomenom Batona, sina Likaja.
Kraj Batonovog ustanka
Nakon tri godine iscrpljujućih borbi, Baton Dezitijatski odlučuje okončati Veliki ilirski ustanak svojom predajom. Predao se u septembru 9. godine n.e. tadašnjem zapovjedniku rimske vojske Tiberiju, koji je kasnije imenovan kao rimski car. Ko zna da li bi se situacija odvijala u tom smjeru da njegov kolega Baton Breučki, gotovo godinu dana ranije, nije odlučio da se preda Rimljanima i u potpunosti izda Batona Dezitijatskog. Nakon predaje prebačen je u Ravenu, a život mu je bio pošteđen. Pretpostavlja se da je u Raveni umro i da je tamo sahranjen.
Batonovi nasljednici
Rimski historičar Kasije Dion je zapisao da se Batonov sin zvao Skeuas te da je bio mladić kojeg je u jesen 9 godine n.e. Baton poslao u Rim kao ovlaštenog pregovarača.